Upadek Ikara – Marc Chagall

Rok powstania: 1975
Technika malarska: olej
Gatunek malarski: malarstwo rodzajowe
Styl malarski: kubizm
Ekspozycja: Musee Nationale w Paryżu

Marc Chagall, Upadek Ikara, 1975

„Upadek Ikara” to jeden z najbardziej cenionych i znanych obrazów Marca Chagalla, białoruskiego malarza i grafika żydowskiego pochodzenia, który posiadał również francuskie obywatelstwo. Chagall był czołowym przedstawicielem kubizmu i internacjonalizmu w sztuce, który często inspirował się wątkami mitologicznymi, czego dowodem jest właśnie „Upadek Ikara”. Obraz ten o wymiarach 213 cm na 198 cm został namalowany techniką olejną w 1975 r. Obecnie można go ujrzeć w paryskim Musee Nationale.

„Upadek Ikara” stanowi wyraz inspiracji mitologią grecką, albowiem malarz wielokrotnie podróżował do niegdysiejszej Hellady. Marc Chagall skupił się na przedstawieniu wybranego momentu z mitu o Dedalu i Ikarze, a także na ukazaniu niczym nieskrępowanego tworu wyobraźni, będącego resztą scenerii.

Na obrazie widzimy zdeformowaną, mitologiczną rzeczywistość, wynikającą najprawdopodobniej z wpływów symbolizmu oraz ekspresjonizmu. Centralną postacią jest tytułowy bohater, którego topiące się skrzydła wciąż jeszcze czerwienieją w żarze słońca, rozświetlając tym samym postać młodego śmiałka. Syn Dedala nie wykonuje żadnych gwałtownych ruchów, na jego twarzy nie widać strachu czy też śladu krzyku. Być może ten niecodzienny spokój wynika ze spełnienia swojego największego marzenia, czyli latania niczym ptak. Na obrazie Chagalla Ikar nie spada do morza. Dwudziestowieczny artysta przeniósł upadek mitologicznej postaci w centrum jakiejś wioski, którą rozdziela droga koloru krwi. Po obu jej stronach widać gromadzących się z powodu osobliwego zjawiska ludzi, którzy stoją z uniesionymi głowami oraz rękami, śledząc tragedię Ikara.

Kolorystyka „Upadku Ikara” Chagalla jest podzielona, a użyty akcent kolorystyczny, czyli użycie ciepłej tonacji na tle barw zimnych ma zwrócić uwagę widza na wybrany punkt obrazu. Jasna, niemal żarząca się postać spadającego tytułowego bohatera kontrastuje ze zgaszonym, szarym i pozbawionym blasku słońcem oraz z utrzymaną w ciemnej, ponurej tonacji wioską. Umieszczona w samym środku obrazu pomarańczowo-czerwona droga również przybrała ciepłą, nasyconą barwę. Można doszukać się tu wyszczególnienia dwóch postaw ludzkich: odważnego, ciekawego świata i spełniającego swoje marzenia Ikara oraz szarych, prowadzących nudną, jałową i monotonną egzystencję mieszkańców wioski. Ikar jest tu podobny do kolorowego ptaka, który stanowi symbol inności, wolności, idealizmu, a także marzenia o lepszym, bardziej ekscytującym życiu. Mimo iż przypłacił on swoim życiem spełnienia marzenia, to jednak dosięgnął upragnionego ideału.

Obraz Marca Chagalla stanowi polemiczne nawiązanie do dzieła Petera Bruegla pt. „Pejzaż z upadkiem Ikara”. Francusko-białoruski malarz w przeciwieństwie do niderlandzkiego, szesnastowiecznego artysty umieścił tę tragiczną, mitologiczną postać w centrum swego płótna, a patrzących na jej upadek ludzi – ukazał jako oderwaną od swoich zajęć i zaciekawioną sensacyjnym wydarzeniem gromadę.