Surrealizm (inaczej nadrealizm) powstał we Francji w 1924 roku. Okres, w którym się narodził, nazywany był „epoką snów”.

Po raz pierwszy tego terminu użył Guillaume Apollinaire (1917 r.). Ojcem tego kierunku w sztuce był André Breton, który wydał „Manifest surrealizmu”. W 1925 roku odbyła się pierwsza wystawa malarzy surrealistycznych.

Surrealizm w malarstwie zakładał: „wyrażanie wizualne percepcji wewnętrznej”. Artyści tworzyli obrazy, które były sprzeczne z logicznym porządkiem rzeczywistości. Zakrawały one o groteskę i oniryzm. Negowały założenia realizmu, klasycyzmu, empiryzmu, utylitaryzmu i racjonalizmu. Surrealizm odkrywał nadrzeczywistość, uzewnętrzniał marzenia senne, stany podświadomości i kojarzył wszystkie elementy zupełnie przypadkowo. Nurt ten czerpał swoje inspiracje z dadaizmu oraz malarstwa Hieronima Boscha, żyjącego na przełomie XV i XVI wieku. Można wyróżnić trzy typy malarstwa surrealistycznego:

• abstrakcyjne,
• figuratywne,
• kolaże.

Breton uważał, że malarstwo nie może naśladować natury, lecz koncentrować się na wnętrzu artysty i jego przeżyciach. Malarze surrealistyczni przedstawiali irracjonalne wizje pod wpływem swobodnych skojarzeń. Niczym nie krępowali swojej wyobraźni i tworzyli bez żadnych zahamowań. Buntowali się przeciwko normom moralnym, regułom społecznym i jakiemukolwiek porządkowi. Chcieli prowokować i kreować absurdalne obrazy. W centrum ich zainteresowania były przede wszystkim możliwości ludzkiego umysłu. Surrealiści byli zafascynowani pismem automatycznym, hipnozą, mediumizmem, czyli zjawiskami, które w owym czasie badała psychoanaliza. Odnajdywali oni cudowność z zwykłych rzeczach i dramatyzowali pozornie błahe wydarzenia. Wielkie znaczenie miał dla nich element zaskoczenia, nonsensu i absurdu.

Przedstawicielami malarstwa surrealistycznego byli m.in.: Salvador Dali („Płonąca żyrafa”), Marcel Duchamp (HLOOQ), Giorgio de Chirico, René Magritte, Joan Miro, Yves Tanguy, Max Ernst, Hans Arp, Oscar Dominiguez czy Francis Picabia. Do współczesnych polskich surrealistów zalicza się: Zdzisława Beksińskiego, Jarosława Kukowskiego, Piotra Naliwajko, Rafała Olbińskiego, Tomka Sętowskiego, Wojtka Siudmaka i Jacka Yerkę.