Fresk

Słowo fresk wywodzi się od włoskiego „fresco” co oznacza świeży, a to bezpośrednio dotyczy właśnie tej techniki malarskiej. Polega ona na pokrywaniu mokrych ścian, a dokładniej tynku, określonym rodzajem farb, odpornym na działanie wapnia. Potocznie freskami nazywa się wszystkie malowidła, powstałe na ścianach bez względu na użytą technikę podczas tworzenia dzieła.

Nie jest to jednak poprawna terminologia. Fresk zaliczany jest do najtrudniejszych technik malarskich, ponieważ uniemożliwia nanoszenie jakichkolwiek poprawek. Niemniej powstałe w ten sposób obrazy są bardzo trwałe. Wyróżnia się również fresk fotograficzny. Nowa metoda odkryta we Włoszech, opiera się na odwzorowaniu na arkuszu papieru danego dzieła i przenoszeniu go na ścianę. Tynk musi być uprzednio właściwie przygotowany, czyli pokryty substancją, która zaabsorbuje farbę z papieru. Technika ta daje możliwość przenoszenia na ściany kopii dzieła największych mistrzów oraz najnowsze obrazy młodych artystów.

Michał Anioł, Stworzenie Adama, 1508-1512

Naścienny fresk to kilka warstw farby o różnym składzie. Najpierw jest arriciato, zaprawa ta wnika w mur, dlatego jest gruba i zawiera wapno gaszone, piasek, kawałki cegieł lub skruszone kamienie. Dalej jest intonaco, gładka warstwa, na której powstaje fresk. W jej składzie znajdują się wapno gaszone, drobnoziarnisty piasek lub pył marmurowy. W trakcie nakładania farb zachodzi reakcja chemiczna z wapna gaszonego i dwutlenku węgla powstaje krystaliczny węglan wapnia, dzięki czemu fresk jest bardzo trwały, a jego kolory niezwykle intensywne. Istotne jest także malowanie fresków partiami, by uwydatnić kontury dzieła. Dlatego proces tworzenia dzieła zajmować może sporo czasu.

Malowanie fresków znane było już w starożytności. Wówczas powstały najsłynniejsze naścienne obrazy, jak freski minojskie, z których można było dowiedzieć się o istocie życia ówczesnej cywilizacji. Na obrazach dominowały sceny religijne, motywy roślinne i zwierzęce. Na przełomie XIV i XV wieku freski nie były już tak popularną formą sztuki. Powstały jednak wówczas bardzo cenne freski Giotta w kaplicy Scrovenich w Padwie oraz freski Masaccia w kaplicy Branccacich we Florencji. Częściej stosowano al fresco, w tym wypadku malarz miał możliwość dokonania poprawek po wyschnięciu obrazu.

Rozwój fresku nastąpił w okresie renesansu. Prym w tej dziedzinie wiódł Michał Anioł. Jego fresk zatytułowany „Sąd Ostateczny” stał się ponadczasowym symbolem sztuki naściennej. Imponujący fresk o wymiarach 17 metrów na 13,3 metra zdobi Kaplicę Sykstyńską. Na Sklepieniu Kaplicy Sykstyńskiej powstał obraz z charakterystycznym motywem – „Stworzenie Adama”, będący najbardziej rozpoznawalnym dziełem artysty. Zanik malarstwa freskowego nastąpił w baroku.