Wieża Babel – Pieter Bruegel

Rok powstania: 1563
Technika malarska: olej na desce
Gatunek malarski: malarstwo religijne
Styl malarski: malarstwo renesansowe
Ekspozycja: Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu

Pieter Bruegel, Wieża Babel, 1563

„Wieża Babel” jest obrazem autorstwa niderlandzkiego malarza doby renesansu, czyli Pietera Bruegla zwanego Starszym. Artysta namalował go techniką olejną na desce o wymiarach 114 cm wysokości i 155 cm szerokości pokrytej płótnem. Dzieło Bruegla powstało w 1563 r. w Antwerpii i posiada swoją drugą wersję w postaci „Małej Wieży Babel” o wymiarach 60 cm x 74,5 cm, która mieści się Museum Boijmans Van Beuningen w Rotterdamie.

Motyw Wieży Babel jako symbolu braku porozumienia między ludźmi pojawia się nie tylko w literaturze, ale również w malarstwie. Jednym z takich dzieł jest obraz P. Bruegla, dla którego opowiadanie biblijne znajdujące się w jedenastym rozdziale Księgi Rodzaju stało się inspiracją do powstania „Wieży Babel”. Na malowidle widzimy wielki, siedmiopiętrowy gmach z czerwonej cegły przypominający rzymskie Koloseum (co wynikało z zauroczenia malarza pozostałościami starożytnego amfiteatru w czasie jego pobytu we Włoszech). Brueglowska wieża zajmuje większą część dzieła, zaś w jej tle widać miasto, które połączone jest z wieżą systemem podziemnych korytarzy. W prawym dolnym rogu widz znajduje port ze statkami, które dostarczają materiały potrzebne do budowy. Natomiast w lewym dolnym rogu „Wieży Babel” Bruegel uwiecznił scenę, której centralną postacią jest sprawdzający postępy w budowie król. Tym monarchą był najprawdopodobniej babiloński władca Nimrod. Niderlandzki artysta przedstawił go jako człowieka o wielkiej pysze, któremu wszyscy napotkani na jego drodze ludzie muszą się kłaniać.

Rotterdamska wersja „Wieży Babel” różni się nie tylko wielkością, ale także brakiem dodatkowych scen (port, król). Ponadto w obu obrazach Bruegla widać różnice kolorystyczne. „Wieża Babel” posiada jasną kolorystykę z użyciem ochry, natomiast „Małą Wieża Babel” została namalowana z wykorzystaniem ciemnych tonacji, które podkreślają przygnębiającą atmosferę spowitej w chmurach budowli. Oryginalna brueglowska „Wieża Babel” ukazuje moment zapanowania chaosu i zbliżającej się kary boskiej. Jej dramatyczność opiera się na atmosferze tego, co ma dopiero nadejść.

Według Biblii wieża Babel stanowiła wyraz pychy ludzi, którzy, nie mając błogosławieństwa Boga, chcieli zjednoczyć się i okazać swoją potęgę. Budowla nigdy nie została ukończona, bowiem Stwórca pomieszał ludziom języki i jak mówi przypowieść od tej pory ludzie nie mogą się ze sobą porozumieć. Autor „Wieży Babel” dzięki swemu obrazowi chciał ukazać niepokoje targane niderlandzkimi ruchami religijnymi, wynikającymi z presji wywoływanej na nich przez hiszpańskie władze. Ponadto namalowane przez Bruegla dzieło miało symbolizować Antwerpię jego czasów, która stała się wówczas centrum handlu całej zachodniej Europy. Miasto to ze względu na rozwój dróg morskich było miejscem pomieszania się wielu języków (m.in. flamandzkiego, niemieckiego, hiszpańskiego, francuskiego).

„Wieża Babel” Pietera Bruegla znajduje się w Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu, gdzie umieszczono największe dzieła tego malarza.