Portret małżonków Arnolfinich – Jan van Eyck

Rok powstania: 1434
Technika malarska: olej na desce
Gatunek malarski: malarstwo rodzajowe
Styl malarski: malarstwo renesansowe
Ekspozycja: National Gallery w Londynie

Jan van Eyck, Portret małżonków Arnolfinich, 1434

„Portret małżonków Arnolfinich” to najbardziej znany obraz Jana van Eycka. W sztuce niderlandzkiej stanowi dzieło o niezwykłym charakterze. Obecnie można je zobaczyć w National Gallery w Londynie.

Jan van Eyck namalował ten obraz w 1434 roku. Zastosował technikę olejną na desce o wymiarach 82,2 x 60 cm.

„Portret małżonków Arnolfinich” ukazuje parę stojącą na tle flamandzkiego domu, która właśnie zawarła między sobą małżeństwo. Kobieta ubrana jest w zieloną suknię na wzór burgundzki i ma białe, jedwabno-koronkowe okrycie głowy. Prawą rękę trzyma na dłoni małżonka., zaś lewa spoczywa na brzuchu, co może świadczyć o jej odmiennym stanie. Pan Arnolfini ubrany jest w brązowy, marszczony płaszcz obszyty futrem i ma na głowie duży, czarny kapelusz. Kompozycja obrazu jest zamknięta, wielofiguralna, harmonijna, wieloplanowa oraz centralna. Zastosowana tu perspektywę zbieżną, linearną. Kolorystyka jest kontrastowa i raczej ciemna, choć rozjaśnia ją nieco modelujące formy światło, które wychodzi z okien.

„Portret małżonków Arnolfinich” świadczy o niezwykłej biegłości Jana van Eycka w oddawaniu szczegółów oraz światłocienia przy użyciu luminizmu monochromatycznego. Całość dzieła przypomina inne renesansowe obrazy i jest symetryczna, harmonijna, a także utrzymana w atmosferze spokoju oraz z zastosowaniem perspektywy.

Przedmioty znajdujące się w pokoju państwa Arnolfinich, świadczą o nawiązanej przez tę parę relacji, w tym np. miotełka przypominająca o domowych obowiązkach. Van Eyck namalował także:

• świecę, symbolizującą obecność Chrystusa oraz ślub;
• rzeźbioną figurkę św. Małgorzaty na ramie łóżka – patronkę porodów;
• psa – symbol wierności małżeńskiej i miłości;
• owoce na szafce pod oknem nawiązujące do płodności, czystości i wygnania pierwszych ludzi z raju;
• porzucone buty świadczące o odbytym w tym wnętrzu sakramencie małżeństwa;
• czerwone łoże symbolizuje akt miłości i zjednoczenia się małżonków;
• różaniec z bursztynów i lustro przypominające o czystości pary.

Warto zwrócić uwagę na namalowane z niesamowitą precyzją wypukłe lustro. W odbiciu widzimy autoportret samego van Eycka, świadka ceremonii.

Najprawdopodobniej obraz ten przedstawia zamożnego kupca z Lukki – Giovanniego di Nicolao Arnolfini oraz jego żonę – Giovannę Cenani, zamieszkałych w Brugii. Żyjący w latach 1385-1441 Jan van Eyck podpisał swoje dzieło w sposób bardzo oryginalny i dowcipny. Mianowicie umieścił on inskrypcję nad namalowanym lustrem głoszącą, iż „Johannes de eyck fuit hic” / 1434 (Jan van Eyck był tutaj / 1434). Niektórzy interpretują ten wpis jako pośredni dowód na to, że artysta był świadkiem ceremonii małżeństwa Arnolfinich. Małżeństwa w XV-wiecznej Flandrii bowiem mogły być zawierane poza kościołem.

Wiele dyskutowano na temat okoliczności powstania tego obrazu. Jedna z tez mówi o tym, że jest to portret ślubny, a Giovanna jest w ciąży. Ostatnio badacze stwierdzili, iż dzieło to powstało po przedwczesnej śmierci tej młodej, uwiecznionej na płótnie van Eycka kobiety, a noszona przez nią szeroka spódnica nie ukrywa jej brzemienności, lecz ukazuje ówczesną modę.