Dama z łasiczką – Leonardo da Vinci

Rok powstania: 1483-1490
Technika malarska: olej i tempera na desce
Gatunek malarski: portret
Styl malarski: malarstwo renesansowe
Ekspozycja: Wawel w Krakowie

Leonardo da Vinci, Dama z gronostajem, 1483-1490

Obraz pt. „Dama z gronostajem” (powszechnie znany jako „Dama z łasiczką”) powstawał przez 7 lat  w Mediolanie. Autorem tego malarskiego dzieła jest włoski artysta renesansowy – Leonardo da Vinci.

Malowidło przedstawia portret kobiety trzymającej gronostaja, wcześniej uważanego za łasiczkę lub fretkę. Zwierzę to ma znaczenie symboliczne, bowiem jego nazwa w języku greckim oznacza „galée”, co też nawiązuje do nazwiska modelki z obrazu – Gallerani. Cecylia Gallerani była dwórką i jednocześnie kochanką Lodovico Sforzy, nazywanego Gronostajem ze względu na występowanie tego zwierzęcia w wizerunku jego godła. Niestety w trakcie tworzenia tego dzieła, Leonardo da Vinci nie mógł namalować Cecylii i Ludovica w miłosnym uścisku, gdyż Emelino (z wł. gronostaj) był już narzeczonym Beatrice d’Este. Zwierzę spoczywające na łonie modelki to symboliczne przedstawienie tej sytuacji. Może to być również zawoalowane ukazanie brzemienności Gallerani, która w niedługim czasie urodziła Sforzie nieślubnego syna – Cesara.

Ten alegoryczny portret został wykonany na desce orzechowej w technice olejnej przy użyciu tempery. Wymiary obrazu to: 54, 7 cm na 40, 3 cm. Jak wykazały badania z 1992 roku pod czarnym tłem tego dzieła kryje się pierwotny szaro-niebieski rysunek, który najprawdopodobniej nie został wykończony przez renesansowego mistrza pędzla. Niegdyś tło „Damy z łasiczką” miało kolor niebieski, dający efekt głębi za postacią.

Na pierwszym planie widać młodą, piękną kobietę o jasnej twarzy w ujęciu en trois quarts (w trzech czwartych). Jej włosy są ciemne, przepasane na czole cienkim rzemykiem i gładko zaczesane do tyłu w mały warkocz. Pokryte są także przezroczystym woalem. Tajemnicza dama ma drobne usta i szare, duże oczy. Jest ona zwrócona w lewą stronę, zaś ciało ma odchylone do tyłu. Na smukłej, alabastrowej szyi znajdują się czarne korale. Kobieta ubrana jest w aksamitną, kolorową suknię z rozciętymi, szerokimi rękawami oraz głębokim dekoltem w kwadrat. Dama trzyma ułożone na jej łonie małe, jasnobeżowe zwierzątko. Gronostaj unosi swoją głowę i również patrzy w lewą stronę. Tło obrazu jest ciemne, przez co malarz wyeksponował damę i zwierzę. Umiejętnie wydobyta światłocieniem tektonika ciała Gallerani i gronostaja sprawiają wrażenie, że patrzy się na zupełnie realną postać.

W 1800 r. „Damę z gronostajem” zakupił książę Adam Jerzy Czartoryski jako prezent dla swojej matki – Izabeli. Wówczas jeszcze nie znano historii tego obrazu oraz tożsamości modelki. Dzieło to przenalizowano dopiero w XX wieku, wyniku czego dziś znamy najbardziej prawdopodobną interpretację „Damy z łasiczką”. Obraz ten początkowo wystawiano w Domu Gotyckim w Puławach. Podczas powstania listopadowego wywieziono go do Paryża. Został sprowadzony do Krakowa, do Muzeum Czartoryskich dopiero ok. 1880 roku. W czasie II wojny światowej obraz da Vinci został zagrabiony przez Niemców. W 1946 r. wrócił on do Polski.

Obecnie „Dama z łasiczką” znajduje się na Wawelu w Krakowie, które do 2014 roku będzie poddawane remontowi. Jest jedynym obrazem L. da Vinci w Polsce i jednym z naszych najcenniejszych krajowych muzealiów.